Sprawy karne / Poręczenie majątkowe
Kodeks postępowania karnego zna szereg środków służących zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania (tzw. środki zapobiegawcze). Do najbardziej znanych środków zapobiegawczych należy tymczasowe aresztowanie. Warto jednak wiedzieć, że istnieją także tzw. nieizolacyjne środki zapobiegawcze, wśród których do najpowszechniejszych należy tzw. „poręczenie majątkowe” (w filmach niefachowo nazywane też „zwolnieniem za kaucją”).
Czym jest poręczenie majątkowe?
Poręczenie majątkowe jest instrumentem procesu karnego mającym na celu powstrzymanie oskarżonego (podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym) przed podejmowaniem bezprawnych działań mających na celu utrudnienie postępowania (np. ucieczkę i ukrycie się oskarżonego, niestawiennictwo na wezwanie organów prowadzących postępowanie, ale również np. wpływanie na zeznania świadków). W przypadku przyjęcia przez organ procesowy poręczenia majątkowego, oskarżony będzie pozostawał na wolności, w zamian za daną gwarancję stosownego zachowania się i złożone zabezpieczenie materialne.
Jaką kwotę należy wpłacić tytułem poręczenia?
Kwota ta każdorazowo uzależniona jest od okoliczności konkretnej sprawy. Kwota takiego poręczenia musi bowiem z jednej strony uwzględniać sytuację materialną oskarżonego i jego rodziny, z drugiej wysokość wyrządzonej szkody i charakter przestępstwa. Jak wynika z orzecznictwa sądów suma poręczenia powinna odpowiadać powadze zarzutu oraz możliwemu wymiarowi kary, aby postępowanie toczyło się sprawnie (tak np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5 maja 2004 r. sygn. II Akz 144/04).
Czy poręczenie majątkowe musi mieć charakter pieniężny?
Nie tylko – zgodnie z art. 266 kpk poręczenie majątkowe może mieć postać:
-
pieniędzy;
-
papierów wartościowych;
-
zastawu;
-
hipoteki.
Czy poręczenie majątkowe może złożyć tylko oskarżony?
Nie – może je złożyć każda osoba, która ufa oskarżonemu, że ten nie naruszy warunków poręczenia.
Czy poręczenie majątkowe można cofnąć?
Zgodnie z art. 269 par. 3 kpk osoba, która złożyła poręczenie majątkowe, może je w każdym czasie cofnąć. Cofnięcie poręczenia nie wymaga uzasadnienia (może wynikać przykładowo z obawy przed utratą przedmiotu poręczenia, albo z problemów finansowych poręczającego).
W jaki sposób można cofnąć udzielone poręczenie majątkowe?
Poręczenie majątkowe można cofnąć składając stosowne oświadczenie na piśmie, albo ustnie do protokołu.
Uwaga! Nie jest możliwe cofnięcie poręczenia po orzeczeniu jego przepadku.
Co się dzieje w przypadku naruszenia warunków poręczenia?
W przypadku naruszenia warunków poręczenia, może dojść do orzeczenia przepadku przedmiotu poręczenia. Kodeks postępowania karnego przewiduje obligatoryjny i fakultatywny przepadek przedmiotu poręczenia, a mianowicie (zgodnie z art. 268 kpk):
-
W razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego Sąd obligatoryjnie orzeka, że stanowiące przedmiot poręczenia wartości majątkowe lub zobowiązania ulegają przepadkowi albo ściągnięciu.
-
W wypadku utrudniania w inny sposób postępowania karnego można orzec przepadek lub ściągnięcie tych wartości.
Jeżeli chodzi o tzw. fakultatywne orzeczenia przepadku przedmiotu poręczenia, konieczne jest ustalenie przez organ procesowy, że podjęte przez oskarżonego działania miały faktycznie negatywny wpływ na toczące się postępowanie.
Uwaga! Przedmiot poręczenia przepada obligatoryjnie jedynie w przypadku ucieczki lub ukrycia się oskarżonego.
O przepadku przedmiotu poręczenia lub ściągnięciu sumy poręczenia orzeka sąd, przed którym postępowanie się toczy, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora – sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Ulegające przepadkowi przedmioty poręczenia lub ściągnięte sumy poręczenia majątkowego przekazuje się lub przelewa na rzecz Skarbu Państwa.
Co zrobić jeżeli sąd orzekł o przepadku przedmiotu poręczenia majątkowego?
Na postanowienie o przepadku przedmiotu poręczenia przysługuje poręczycielowi i oskarżonemu przysługuje zażalenie do sądu nadrzędnego, w stosunku do tego, który wydał postanowienie.